Rola typografii w czasach komunikacji

Wstęp

Czytając artykuł, książkę, po prostu jakiś tekst, jak często zastanawiałeś się nad powodem rezygnacji z dalszej lektury? Czy zawsze przyczyną była treść? Nierzadko rezygnujemy z dalszego czytania ze względu na źle złożony tekst, którego odszyfrowanie męczy nas i spowalnia odbiór informacji. W czasach komunikacji zdominowanej przez social media, gdzie jeszcze większą rolę odgrywa wygląd tekstu, coraz ciężej jest namówić odbiorcę do przeczytanie całej treści i oderwać go od elementów graficznych.
Prawidłowy skład tekstu i ciekawe nagłówki, mogą więc przyciągnąć uwagę niemalże jak ilustracje czy zdjęcia. Warto więc wyeliminować błędy typograficzne, które mogą wpłynąć nie tylko na odbiór informacji, ale również zniechęcić czytelnika do dalszej lektury.

Czym jest typografia?

Samo zagadnienie typografii jest bardzo szerokie. Obejmuje nie tylko skład tekstu, ale również projektowanie fontów, nagłówków, układów typograficznych czy grafik komponowanych z liter i znaków.
Typografia to coś więcej niż tylko „fajna czcionka”. To tak naprawdę budowa, czytelność i estetyka każdego słowa, odstępy między literami, czy sam dobór fonta (jego wysokość czy szerokość). To również prawidłowe rozmieszczenie słów względem siebie. Zarówno odstępy międzywyrazowe, jak i międzywierszowe, interlinia.
Dlaczego te wszystkie czynniki są takie ważne? Czemu nieodpowiedni skład tekstu ma wpływ na przekaz informacji?

Jak czytamy tekst?

W procesie projektowania składu tekstu główne znaczenie ma powiązanie kroju pisma, stopnia pisma wraz z interlinią oraz szerokości i rodzaju składu. Nie od dziś wiadomo, że nasze oko podczas czytania wykonuje ruchy skokowe. Proces ten polega na zatrzymaniu się wzroku na wybranym fragmencie zdania na ułamek sekundy, co powoduje, że wiersz tekstu jest przez nas przeczytany w trakcie kilku postojów, zwanych fiksacjami.

Skokowej naturze czytania sprzyja więc graficzna spójność tekstu. Dlatego dobór odpowiedniego kroju pisma jest tak istotny, a jego niewłaściwy skład może doprowadzić do katastrofy. Do tekstów długich powinniśmy zatem wybierać fonty w odmianie regular lub book, których minuskuły (małe litery) charakteryzują się dużą wysokością „x”. Tzn. że górne i dolne wydłużenia znaków nie wychodzą znacząco ponad wysokość małej litery oraz takie, które mają dużą puncę (światło wewnątrz litery).

Co do samego rodzaju fonta, nie ma jednoznacznych badań, które wykazałyby przewagę krojów szeryfowych do bezszeryfowych. Teoria jednak jest taka, iż kroje szeryfowe w wyraźniejszy sposób podkreślają linie bazową i tym samym tworzą spójniejszy obraz tekstu. Prawda jest jednak taka, że obie antykwy, jeżeli zostaną zachowane wszystkie elementy czytelności będą prawidłowo odbierane.

Podstawowe zasady składu tekstu

1. Kerning – źle dobrane światła międzyliterowe to najpowszechniejszy błąd w typografii. Jest to tym samym najważniejsza umiejętność, jaką musisz opanować, jeśli chcesz prawidłowo składać tekst. Odpowiedni kerning to oddech między literami, który polega na dostosowaniu przestrzeni między nimi tak, aby tekst był płynny i poprawiał czytelność. Innym pojęciem jest Tracking, ale równie istotnym w składzie tekstu. To nic innego jak przestrzeń, która oddziela jeden wyraz od drugiego. Sam więc rozumiesz, jak ważna jest zależność Kerningu i Trackingu od czytelności. Wyrazy w każdym wierszu muszą być wyraźnie oddzielone, a tekst powinien być płynnie złożony.
2. Interlinia – kojarzycie na pewno sytuację, kiedy podczas czytania książki łapiecie się na tym, że 3 raz czytacie tą samą linijkę? Jest to niestety wypadkowa złych odstępów między poszczególnymi wierszami. Są dwie podstawowe zasady, które pomogą Wam dobrać odpowiednią wysokość interlinii:
   1. interlinia musi być zdecydowanie większa niż odstępy międzywyrazowe,
   2. im dłuższy wiersz, tym większe powinny być odstępy międzywierszowe.
3. Odstępy między akapitami – są równie ważne, jak odstępy między wierszami. Tu zasada jest prosta. Albo robimy duży odstęp, który jest znacząco większy od interlinii, albo nie robimy go wcale i korzystamy z innych rodzajów wyróżnień np. wcięć akapitowych. Zbyt małe zróżnicowanie odległości powoduje wrażenie falowania tekstu i zaburza jego odbiór.
4. Długość wiersza – długość wiersza w tekście działowym powinna zawierać 45 – 75 znaków ze spacjami w zależności od formatu dokumentu. W przypadku wąskich łamów, krótkich wierszy, tekst powinien być wyrównany lewostronnie. Zasada ta dotyczy również stron internetowych, gdzie w grę wchodzi również ich responsywność. Dlatego za idealną liczbę znaków w wierszu uważa się w tym wypadku 50 – 60 znaków, chociaż poprzednia zasada nie będzie w tym wypadku błędem.
5. Wiszące spójniki – zadbaj o to, żeby na końcu wiersza nie pozostawiać wyrazów jednoliterowych np. a, i, o, z… Zaburza to czytelność tekstu, a w języku polskim traktowane jest jako błąd. Oczywiście sytuacja jest utrudniona przy stronach internetowych. Wiele mądrych osób napisało już skrypty i można sobie poradzić z tym problemem.
6. Na koniec NAJWAŻNIEJSZE! – zniekształcanie liter jest zabronione! Najprostsza zasada, najczęściej łamana przez „projektantów”. Krój pisma nie bez powodu został starannie zaprojektowany. Każda ingerencja w jego formę, zaburza jego budowę i prowadzi do deformacji jego proporcji, co za tym idzie zmniejsza jego czytelność.

Oczywiście to tylko niewielki skrawek wiedzy i obszaru dotyczącego typografii. Jednak 6 wymienionych wyżej zasad, plus dobór odpowiedniego kroju pisma pozwoli Ci w znacznym stopniu poprawić jakość odbioru Twojego projektu.

Wygoda i czytelność tekstu to nie wymysł naszych czasów, a doprecyzowanie i badania nad tym zagadnieniem prowadzone są po dziś dzień. W dobie cyfryzacji dobrze jednak pochylić się nad tym tematem, ponieważ teraz kiedy jesteśmy atakowani wieloma informacjami, wygra tylko najsilniejszy i najbardziej czytelny dla naszego odbiorcy przekaz.